نماز، کارخانه‌ی انسان‌سازی

"أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللهِ عَزَّوَجَلَّ الصَّلَاةُ وَ هِيَ آخِرُ وَصَايَا الْأَنْبِيَاء"

(نماز)

نماز، آموزگار کامل عیاری است که آموزنده‌ی دانش‌های گوناگون به عالم بشریت به منظور سازندگی آدمیان و احیاگر نهاد و گوهر شخصیت والای انسانی است؛ و به قول امام خمینی( ره) : "نماز کارخانه‌ی انسان‌سازی است"

نماز، به منزله‌ی خمیرمایه و ماده‌ی اصلی در ترکیب و تصنیع، و سازماندهی عبادات و چشمه‌ی فیاض و زوال‌ناپذیر حضرت قادر متعال در رابطه‌ی معنوی فیمابین عبد و معبود است.

نماز، پایه و اساس دین و شالوده‌ی محکم و متین در زیر بنای زندگی ثمربخش انسان، و مزرعه‌ی حاصل‌خیز توحید، برای روز پرمصرف معاد، و برگزاری سفره‌ی رستاخیز است.

اقامه و برپا داشتن نماز، انسان را متوجه چند مطلب کلی و حقیقی می‌کند که آن مطالب زمینه‌ساز انسانیت و استخوان‌بندی انسان‌سازی، و بهترین شاخص و الگوی شخصیت انسانی، و بروز خواص معنوی و روحانی جوامع بشری خواهد بود که بخشی از آن ذیلاً ذکر می‌شود.

۱ ـ درک مقدمات نماز که وظیفه و فریضه‌ی حتمی و واجب عملی است، انسان را موظّف و مکلّف به انجام اعمالی لذت‌بخش می‌کند که حسن تأثیر آن اعمال، در غیر حالات نماز، و سایر اوقات زندگی نیز نمونه‌ی برنامه صحیح و دقیق در کارهای روزمره‌ی انسان می‌شود؛ و بالفعل نظم و نسق مطلوب را در راه اداره‌ی هرچه بهتر زندگی و رعایت حدود و حقوق فردی و اجتماعی ما آموزش می‌دهد و مدلول بسیار روشن از طرح اصول و فروع دین برای تشخّص نمازگزار مؤمن به نماز خواهد بود.

۲ ـ با اقامه‌ی نماز و مراعات مقارنات آن، حفظ نظم و ترتیب و وقار اَعمال را مرعی و معمور داشته، در سایر شؤون زندگی نیز این دستورالعمل منظم را مطمح نظر قرار خواهد داد و وجه تمایز بین انسان و حیوان، و امتیاز والای انسانی بر توحش نفسانی و حیوانی را به اثبات خواهد رساند؛ تا جایی که به قول سعدی علیه‌الرحمة: "

رسد آدمی به جایی که بجز خدا نبیند"

۳ ـ به مصداق آیه‌ی شریفه‌ی "إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر" شخص نمازگزار با رعایت دستورها و ارشادهای صددرصد مفید نماز، بیش از هر چیز به فکر احتراز از فحشا و منکرات خواهد افتاد، و مصمّم به تزکیه و تنزیه نفس از امور نفسانی و شیطانی خواهد شد؛ بنابراین از هرگونه لغزش و خطا حتی‌المقدور خودداری کرده، شخصیت و واقعیت انسانی را محترم و محفوظ می‌دارد؛ و با طهارت باطنی در این طریق، تن آدمی را با جان آدمیت شریف و حنیف نگه می‌دارد.

۴ ـ نمازگزار با درک معانی و مفاهیم نماز که مکالمه و مصاحبه‌ی بنده با مولا می‌باشد، و قرب و منزلت بنده را در پیشگاه آفریدگار عالمیان نشان می‌دهد ضمن مکالمه‌ی دوستانه و عاشقانه، انسان را وا می‌دارد که به کوچکی و عجز و ناتوانی و نیازمندی مطلق خود اعتراف کند و اندیشه‌ی سرکشی و طغیان در برابر خالق و تجاوز و تعدی به مخلوق را در سر نپروراند، و با اتکا و اتکال به مقام لایزالی حضرت احدیت جَلَّ وَ عَلا از هر نوع وابستگی و دلبستگی به غیر خداوند امتناع و اجتناب کرده، و نیاز خود را جز به درگاه بی‌نیاز پروردگار چاره‌ساز معروض ندارد؛ و با شناخت نفس خود و معرفت واقعی و باطنی نسبت به ذات احدیت و صمدیت باری‌تعالی، خود را متّصف به صفات الهی کرده و خلیفةالله فی الارض نشان دهد و با همنوعان، همانگونه رفتار کند که خود می‌پسندد که با وی رفتار شود و نسبت به بندگان عزیز خدا، رحم و شفقت و محبت خداگونه و خداپسندانه ابراز دارد تا محصول کارخانه‌ی عظیم و سراپا تعلیم نماز را که همانا انسانیت یا انسان‌سازی است به نحو شایسته و بایسته به اجتماع بشری عرضه کند. ان‌شاءالله تعالی

شادروان سید علیرضا شمس قمی

۱۳۶۸/۴/۱۲